De Tolstoj Familiegeschiedenis (2)

We gaan verder met nog twee beroemde en beruchte telgen van het geslacht Tolstoj; Graaf Alexander Ostermann-Tolstoj (1770-1857) en Graaf Fjodor Tolstoj (1782-1846), beter bekend als “de Amerikaan”. Alexander heeft een belangrijke rol gespeeld in de oorlog tegen Napoleon en Fjodor dankt zijn roem aan het grote aantal (zelfs naar Russische maatstaven) duels waar hij aan deelgenomen heeft.

Ostermann-Tolstoj

Alexander Tolstoj komt uit een tak van de familie die de titel graaf niet draagt. Hij krijgt een militaire opvoeding (in die tijd gebruikelijk) en dient vanaf zijn dertiende bij het leger. Door zijn moed wordt hij al gauw opgemerkt en maakt hij snel een schitterende carrière. Het geluk lacht hem toe en in 1796 erft Alexander van zijn twee kinderloze ooms Fjodor en Ivan Ostermann hun enorme fortuin en de titel graaf, met de naam Ostermann erbij. Drie jaar later trouwt hij ook nog eens met een van de rijkste erfgenames in Rusland, Elisabeth Galitsin.

War against Napoleon

Het militaire bloed kruipt waar het niet gaan kan, en als tsaar Alexander I in 1805 zijn campagne tegen Napoleon begint, voegt de knappe Ostermann-Tolstoj zich zo snel mogelijk bij zijn zwager Generaal Peter Tolstoj (ze zijn verre familie en Peter is getrouwd met een zus van Elisabeth). Tussen 1805 en 1813 vecht Alexander als een leeuw in alle grote veldslagen en krijgt de ene hoge onderscheiding na de andere. In 1813 verliest hij, inmiddels generaal, zijn arm door een kanonskogel bij de beslissende Slag bij Kulm. Zijn eerste reactie was “Ik ben tevreden. Dit is de prijs die ik betaal voor de eer om de Keizerlijke Garde* aan te voeren”. De tsaar zei “Door zijn arm op te offeren bracht hij ons de overwinning”.

Beren en adelaars

Als huisdieren houdt Ostermann-Tolstoj drie tamme beren en twee adelaars. Deze huisdieren horen bij zijn gevolg als hij op veldtocht is en later zijn ze aanwezig bij de fameuze diners die hij in zijn schitterende huis in het centrum van Sint-Petersburg geeft. Zijn geamputeerde arm heeft hij met ceremonieel begraven op het landgoed dat hij van zijn ooms geërfd heeft. Na de dood van zijn geliefde Tsaar Alexander I gaat hij door Europa reizen. In Genève is hij uiteindelijk overleden en daar is de rest van zijn lichaam begraven.

De Amerikaan

De Geschiedenis van de Amerikaan is mogelijk nog indrukwekkender. Ook Fjodor krijgt een militaire opvoeding en wordt rechtstreeks van school als zestienjarige ingelijfd bij de Keizerlijke Garde. Nog geen zes maanden later krijgt hij daar zijn eerste reprimande. Hij drinkt, gokt, kan niet van de vrouwen afblijven, en meer van zulks. Op zijn zeventiende daagt hij zijn kolonel uit tot een duel. Waarschijnlijk zou hij uit het regiment gezet worden, en volgens de overlevering weet hij zijn straf te ontlopen door zich aan boord te bluffen bij het schip de Nadjezjda, dat op het punt staat rond de wereld te gaan varen.

Reis rond de wereld

Ruim een jaar vaart Fjodor, nog steeds gekleed in zijn regimentsuniform, over de wereld. Op Nuku Hiva laat hij zich van top tot teen tatoeëren. Aan boord haalt hij voortdurend grappen uit. Als hij op een gegeven moment zijn orang-oetan, die hij als huisdier hield, los laat in de kajuit van de kapitein, krijgt die er genoeg van en zet Fjodor met zijn aap bij Alaska (vandaar zijn bijnaam) van boord.

Sint Spiridon

Hij blijft een paar maanden bij de indianen daar en beweert later dat ze hem tot tsaar wilden kronen. Op een nacht verdwaalt hij in de wildernis en ziet plotseling een helder visioen dat hem de weg wijst. Het blijkt 12 december te zijn, en hij concludeert dat het Sint Spiridon geweest moet zijn die zijn leven gered heeft (later laat hij een afbeelding van de heilige maken, die hij de rest van zijn leven op zijn getatoeëerde borst draagt). Hij wil echter terug naar de beschaafde wereld en reist per boot, te paard en te voet via Kamchatka en Siberië terug, nog altijd in zijn uniform.

Oorlog en duels

Eenmaal terug wordt hij alsnog gestraft en moet drie jaar bij Savonlinna dienen. Daar vecht hij mee in de Finse Oorlog. Als beloning voor zijn getoonde moed, mag hij terug naar de Garde, waar hij niet veel later weer ontslagen wordt vanwege twee duels. Als vrijwilliger vecht hij mee in de Slag bij Borodino en wordt weer onderscheiden voor zijn moed.

Wildebras

Na de oorlog gaat hij in Moskou wonen. In heel Rusland staat hij inmiddels bekend als de meest gevreesde duellist. Op een gegeven moment krijgt hij ruzie met Poesjkin en wordt door hem uitgedaagd voor een duel. Poesjkin is op dat moment nog verbannen en oefent maandenlang zijn schietkunsten. Gelukkig komt het uiteindelijk niet zo ver en de twee worden vrienden. Poesjkin vereeuwigt hem in Jevgeni Onegin, als de wildebras Zaretski. Zijn neef Lev gebruikt hem als inspiratie voor het karakter van Dolochov in Oorlog en Vrede.

Huwelijk

In 1821 pleegt de Fjodor bijna zelfmoord; bij het kaarten heeft hij, ondanks zijn valsspelen, een grote som geld verloren. Hij woont dan al een paar jaar samen met een zigeunerzangeresje, Avdotja. Zij vraagt hem naar de oorzaak van zijn neerslachtigheid en produceert prompt de benodigde som geld. Verbaasd vraagt Fjodor hoe ze daar aan komt. Avdotja legt uit dat het geld is dat hij haar in de loop van de jaren zelf heeft gegeven. Diep ontroerd trouwt hij haar. Ze krijgen samen twaalf kinderen, waarvan er slechts één volwassen wordt. Fjodor had de namen van de elf mannen die hij in duels gedood had in een boekje geschreven en iedere keer dat er een kind overlijdt streept hij een naam door. Na de elfde schrijft hij “God zij dank, in ieder geval blijft mijn donkerharige zigeunermeisje (zie illustratie) in leven!”. En zo was het.

*De Russische Keizerlijke Garde was het paradepaardje van het Russische leger, alleen de allerbesten werden toegelaten. Hun uniformen en materiaal waren indrukwekkend.

Tot 8 november 2015 is in de Hermitage in Amsterdam de tentoonstelling Alexander, Napoleon & Joséphine te zien. http://www.hermitage.nl/nl/tentoonstellingen/alexander_napoleon_josephine/index.htm

Gebruikte boeken:

Tolstoy, a Russian Life – Rosamund Bartlett

The Tolstoys – Nikolai Tolstoy

Russia Against Napoleon – Dominic Lieven

Posted with Blogsy