Tolstoj en Dostojevski hebben elkaar voor zover bekend nooit ontmoet. Toch waren het tijdgenoten en bewogen ze zich in dezelfde literaire kringen. Ze worden vaak in één adem genoemd, maar er zijn misschien wel meer verschillen dan overeenkomsten. En dan is er nog die eeuwige vraag: wie is beter, Dostojevski of Tolstoj?
Betweters
Ze waren allebei behoorlijk vol van zichzelf, met name Tolstoj. Tolstoj beschouwde zichzelf als schrijver als gelijke van Homerus, en beter dan de rest. Hij wist beter dan de tsaar hoe het land geregeerd moest worden en beter dan de kerk wat de beste vorm van geloof was, wat weliswaar niet tot een verbanning heeft geleid, daar was hij te beroemd voor, maar wel tot excommunicatie. Hij was de eerste Rus die niet op kerkelijke grond is begraven. Ook Dostojevski was geobsedeerd door religie. Hij zag zichzelf als een profeet en waarschuwde voor moreel verval in een goddeloze toekomst.
Gokverslaafden
Beide schrijvers kampten met geldgebrek door hun gokverslavingen, en schreven om hun schulden te kunnen betalen. Tolstoj vergokte zelfs zijn geboortehuis en Dostojevski sloot wanhopig wurgcontracten af om aan geld te komen. Beiden wisten over hun verslaving heen te komen, maar Dostojevski bleef zijn hele leven gebrek aan geld hebben. In tegenstelling tot Tolstoj was Dostojevski niet van adel en had geen landgoed dat geld opbracht.
Dostojevski stelde het schrijven zo lang uit, dat de deadline van zijn contract bijna verliep en huurde vervolgens in paniek een secretaresse in om aan te dicteren, zodat hij sneller kon schrijven. Dit droeg bij aan zijn gehaaste stijl. Enigszins jaloers stelde hij zich Tolstoj voor die in alle rust in zijn werkkamer op Jasnaja Poljana het zich kon veroorloven om Oorlog en Vrede zeven keer te herschrijven.
Licht en duisternis
Tolstoj was kerngezond en sterk, altijd aan het werk. In zijn boeken overheerst altijd het leven, het leven dat door gaat, en dat ook geleefd moet worden. Er is een contrast tussen de stad en het platte land. Op het platte land is het leven simpel en eerlijk en kunnen de personages zichzelf zijn. Tolstoj begint zijn romans ergens in het midden begint en eindigt ook weer in het midden, waardoor dat gevoel van het eeuwig doorgaande leven benadrukt wordt. Zijn boodschap is mooi, ja, er gebeuren nare dingen, maar de zon komt ook altijd weer op.
Dostojevski leed aan epilepsie, dacht dat hij doodgeschoten zou worden in wat later een schijnexecutie bleek, en heeft een aantal jaar in een strafkamp in Siberië gezeten. In zijn werk onderzoekt Dostojevski de duisterste kanten van de mens en de stad. Zijn personages worden tot het uiterste beproefd. Waar Tolstoj hint naar incest in Oorlog en Vrede, zijn bij Dostojevski onderwerpen als incest, mishandeling, (vader)moord, geld, (geestes)ziektes, prostitutie en ander moreel verval de voornaamste thema's. Centraal staat de vraag of God bestaat.
Commercieel succes
Als je als schrijver je overtuigingen en inzichten moet delen met de wereld en je bovendien geld nodig hebt, is een commerciële aanpak noodzakelijk om een zo breed mogelijk publiek te bereiken. Beide schrijvers verpakten hun boodschap op meesterlijke wijze. Dostojevski verweef zijn psychologische en religieuze inzichten in dramatische en bloedstollende moordmysteries, waarvoor hij inspiratie haalde uit kranten. Tolstoj verwerkte zijn wereldvisie in meeslepende romans, waar de levenslust van elke bladzijde af spat.
Twee totaal verschillende schrijvers. Allebei verschrikkelijk goed. Ik geloof niet in God, maar ik kan mij deze twee ergens daarboven voorstellen, neerkijkend op al dit en glimlachend over hun lange baarden strijkend..
*****
© Elisabeth van der Meer
Ter inspiratie heb ik mijn vaders oude Tolstoy or Dostoevsky van Steiner gelezen. De foto's van Tolstoj’s studeerkamer en van het manuscript van Dostojevski komen van Wikipedia, de andere foto's zijn van mij. Ik voeg de link toe van acht andere meningen over dit vraagstuk.
http://www.themillions.com/2012/04/tolstoy-or-dostoevsky-8-experts-on-whos-greater.html
Posted with Blogsy
Een Russische Affaire 
Een gedachte over “Tolstoj of Dostojevski?!”