In 1613 vertrok een Schotse officier genaamd George Learmonth van Balcomie Castle in Fife richting Polen. Via Polen belandde hij in Rusland, waar hij zich definitief vestigde en zijn naam veranderde in ‘Lermontov’, een naam die legendarisch zou worden in de wereld van de Russische literatuur.
200 jaar later namelijk, op 15 oktober 1814 om precies te zijn, werd Michail Lermontov geboren in Moskou.
En 400 jaar later keerde één van zijn Russische nakomelingen, Maria Koroleva, terug naar Schotland om meer te weten te komen over haar, en Michail Lermontov’s, Schotse roots. Ze zamelde geld in voor een buste ter nagedachtenis aan haar voorvader in het Schotse plaatsje Earlston, en ze ontwierp zelfs een speciale tartan voor de tweehonderdste verjaardag van Lermontov.
Thomas de Rijmer
Om te weten te komen wat de link tussen Earlston en de Lermontovs is, moeten we nog verder terug in de tijd. Zo’n acht eeuwen geleden werd een zekere Thomas van Ercildoune geboren in Earlston, destijds Ercildoune genoemd. Deze Schotse laird werd bekend (in Schotland) als ‘Thomas de Rijmer’ en ‘Thomas Learmont’, een profeet en ziener die zijn voorspellingen in versvorm opschreef. In de Ballade van Thomas de Rijmer, die later met veel succes door Walter Scott herschreven werd, werden zijn voorspellende gaven verklaard als een cadeau van de koningin van Elvenland. Juist, een elf. De Learmonth clan claimt af te stammen van deze Thomas de Rijmer.
Michail Lermontov wist van zijn Schotse afkomst af en het is niet onwaarschijnlijk dat dat bijgedragen heeft aan zijn dichterlijke ambities. Op zijn minst is het een bron van inspiratie geweest. Zoals de meeste schrijvers destijds was hij een groot fan van Walter Scott, Ossian* en George Byron; alledrie Schotten. Helaas heeft Lermontov gedurende zijn korte leven nooit de kans gehad om Schotland in het echt te bezoeken, maar twee van zijn gedichten spelen zich af in Schotland: Het Graf van Ossian (Гроб Оссиана) en Een Wens (Желание).
De Dichter van de Kaukasus
Het is echter de Kaukasus waar Lermontov het meest mee geassocieerd wordt. Zowel in zijn jeugd als tijdens zijn militaire carrière en verbanning, heeft Lermontov veel tijd doorgebracht in die regio. Het ruige en spectaculaire berglandschap deed hem vast aan het Schotse landschap denken, dat hij alleen kende uit het werk van Scott en Ossian. Je zou kunnen zeggen dat Lermontov voor de Kaukasus heeft gedaan wat Walter Scott voor Schotland heeft gedaan: zijn schitterende en levendige omschrijvingen van de streek inspireren ook vandaag de dag nog reizigers en lezers.
Hoewel niet met zekerheid kan worden vastgesteld dat Lermontov inderdaad van Thomas de Rijmer afstamt, heeft hij in ieder geval wel dezelfde aanleg voor voorspellende verzen; in het gedicht De Droom voorspelt hij zijn eigen dood behoorlijk accuraat.
In Rusland wordt Lermontov als de op één na grootste schrijver beschouwd, de gedoodverfde opvolger van Poesjkin. Hij is enorm invloedrijk geweest als dichter en als schrijver van de eerste grote Russische psychologische roman, Een Held van Onze Tijd.
En zo is Lermontov niet alleen de dichter van de Kaukasus, maar ook de meest Schotse van de Russische schrijvers.
*Ossian – gedurende Lermontov’s leven was het nog niet bekend dat Ossian een fabricatie van James Macpherson was.
*****
Ter gelegenheid van Lermontov’s verjaardag vandaag las ik uit After Lermontov – Translations for the Bicentenary, edited by Peter France and Robyn Marsack. Deze dichtbundel benadrukt de link tussen Lermontov en Schotland en de gedichten zijn vertaald door Schotse dichters en vertalers.
https://www.tartanregister.gov.uk/tartanDetails?ref=11000
Tekst en foto’s © Elisabeth van der Meer 2020
Geen Oorlog maar Vrede 